Çfarë është një fushë transhendentale? Ajo mund të dallojë nga përvoja ngase nuk i referohet një objekti ose nuk i përket një subjekti (përfytyrimit empirik). Për pasojë, ajo duket si një rrjedhë e kulluar e ndërgjegjes a-subjektive, një ndërgjegje para-refleksive dhe pavetore, një vazhdë cilësore e ndërgjegjes pa një vete. Mund të duket çudi që transhendentali të përkufizohet nga të dhëna kaq të menjëhershme: ne do të flasim për një empirizëm transhendental në përkundër gjithçkaje që përbën botën e subjektit dhe të objektit. Ka diçka të egër dhe të fuqishme në këtë empirizëm transhendental që, natyrisht, nuk është elementi i ndijimit (empirizmi i thjeshtë), sepse ndijimi është vetëm një ndërprerje brenda rrjedhës së ndërgjegjes absolute...

Ne, përfaqësuesit më të vjetër të asaj që sot quhet “Shkolla e Frankfurtit”, së fundmi jemi akuzuar me zell për dorëheqje. Sipas kësaj akuze, ne zhvilluam elemente të një teorie kritike të shoqërisë, por nuk ishim të gatshëm të nxirrnim prej saj pasojat praktike. Nuk ofruam programe veprimi, as nuk mbështetëm veprimet e atyre që u ndjenë të frymëzuar nga teoria kritike. Nuk do të merrem me pyetjen nëse kjo mund të kërkohet nga mendimtarët teorikë, të cilët janë instrumente relativisht të ndjeshme dhe aspak të paprekshme nga tronditjet. Qëllimi që u bie atyre në një shoqëri të bazuar në ndarjen e punës mund të jetë i diskutueshëm; ata vetë mund të jenë të deformuar prej saj. Por, njëkohësisht, janë edhe të formuar nga ajo; natyrisht, nuk mund ta shfuqizojnë, thjesht me forcën e vullnetit, atë çka janë bërë. Nuk dua të mohoj elementin e dobësisë subjektive që i përket përqendrimit të ngushtë në teori. Megjithatë, mendoj se më e rëndësishme është ana objektive...

Në këtë kapitull propozoj të sjell për diskutim idenë e përdorimit të një objekti. Tema shoqe e marëdhënies me objektet më duket mua se ka marrë vëmendjen tonë të plotë. Ideja e përdorimit të një objekti nuk është, ama, shqyrtuar aq shumë dhe mund madje të mos jetë studiuar specifikisht. Ky punim mbi përdorimin e një objekti buron prej përvojës time klinike dhe është përvijim i drejtpërdrejtë i zhvillimit tim të posaçëm. Nuk mund të marr për të mirëqenë, sigurisht, që mënyra si janë zhvilluar idetë e mia është ndjekur edhe nga të tjerët, por do doja të vija në pah se ka patur një sekuencë dhe rendi që mund të gjendet në këtë sekuencë i përket evoluimit të punës sime...

Në tarracën e një ndërtese dykatëshe në Rrugën “Demokracia”, në Bathore, diellin nuk e pengon asnjë përmasë betoni. Është i ftohtë janari. Regjistruesi xhiron. “Unë kam pas një vetëgjykim”, thotë Klodi. “Kam ba 9-vjeçaren, jo fort larg prej këtu. Ishte e mbushur me tiransa dhe jugorë. Deri vonë nuk e pranoja që isha nga Bathorja, sidomos kur takoja persona që s’janë t’zonës. Bathorja shihej edhe ma poshtë se Kamza.” Klodi, Diana, Roni, Fidi, të tjerë që vijnë e na gjejnë në bisedë, rrinë, varin kokën e dëgjojnë, i përkasin gjeneratës Zeta, me një stil jetese larg kafeneve, qendrave tregtare dhe tërheqjeve të tjera sociale. Mes tyre dhe familjeve të tyre nuk ka ndonjë dallim të madh në të ardhurat financiare, në llojin e shtëpisë që kanë ndërtuar, në mjetet e transportit (autobus, biçikleta) që përdorin, në vullnetin për arsimim dhe në arritjet që kanë fituar. Pa harruar punën më vete apo në grup me vetëgjykimin, për të cilin flet Klodi, më shumë i provuar nga prindërit, apo fëmijët më të mëdhenj të familjes, mijëvjeçarët, në kohën kur Kamza dhe Bathorja si pararojë e saj, nuk kishte asfalt, ujë, kanalizime e drita...

Jashtë trajtimit psikoanalitik, menaxhimi i një psikotiku është padyshim trazues. Herë pas here kam bërë vërejtje kritike e të mprehta për prirjet moderne në psikiatri, për përdorimin me lehtësi të tepruar të dridhjeve elektrike dhe lobotomitë tepër drastike. Për shkak të këtyre kritikave që kam shprehur, dua të jem i pari që njeh vështirësinë e skajshme që përfshin detyra e psikiatrit dhe sidomos e infermierit mendor. Pacientët e çmendur gjithmonë përbëjnë një barrë të rëndë emocionale për ata që kujdesen për ta. Do mund t’i falim ata që bëjnë këtë punë nëse bëjnë gjëra të tmerrshme. Kjo nuk do të thotë, megjithatë, që duhet të pranojmë çfarëdo që bëjnë psikiatrit dhe neurokirurgët si të arsyeshme sipas parimeve të shkencës...

Është mbjellë, tashmë gjerësisht, në vetëdijen kolektive konstrukti emotiv i dukurisë së mërgimit: silueta të kërrusura mbi bastun, projektime bebëzash të lagura dhe ajër i jonizuar me trishtim. Por përtej keqardhjes, hidhërimit, mbase edhe dëshpërimit, ky fenomen ka si valvulë presioni plot e përplot shprehje artistike. Një e tillë janë edhe poezitë e këndshme të Shqiptar Osekut dhe Entela Tabakut. Poezitë e tyre të botuara në një vëllim të quajtur “Enciklopedia e mërgimit”, ku të dy janë bashkautorë, janë konstatime të holla mbi natyrën, sensacionet dhe përvojën e të qenit emigrant, pra - i huaj. E gjithë përvoja e mërgimtarit përshkruhet në gjuhë lakonike të pambingarkuar stilistikisht, që të tejçon një ndjesi zbrazëtie emocionale, gjë që i jep poezive një sens kobi apokaliptik (nganjëherë, mbase edhe të tepruar)...