Tribut Ana Ahmatovës

02.07.2019 | nyje.al
Ana Ahmatova konsiderohet si një ndër poetet më të rëndësishme të shekullit XX, pjesë e një plejade autorësh ku bashkë me Boris Pasternak, Marina Cvetajeva dhe Osip Mandelshtamin krijojnë një katërshe shumë të veçantë në historinë e letërsisë ruse.  Në jetëshkrimin e saj shprehet se gjithmonë ka ditur çdo gjë për poezinë, por asnjëherë nuk ka ditur gjë për prozën. Në moshën 11 vjeçare botoi poezinë e saj të parë, e më pas krijimtaria e Anës do të shoqërohej me indiferencë, ndalim, përçmim dhe censurë shtetërore.
Megjithëse regjimi rus e përballi me luftën, humbjen e bashkëshortit dhe burgosjen e djalit të saj, ajo në fund të jetës i gëzohet faktit që kishte jetuar në ato vite, duke parë ngjarje të pashoqe. Në vitin 1965, veç një vit para se të vdesë Ana shkruan: “Tashmë kam pushuar së shkruari vargje. Për mua në to është lidhja ime me kohën, me jetën e re të popullit tim. Kur i kam shkruar, jetoja me ritmet që kumbonin në historinë heroike të vendit. Jam e lumtuar që jetova në këto vite dhe pashë ngjarje të pashoqe.”
Ka lindur më 23 qershor të vitit 1889 pranë Odesës në Balshoy Fontan (Ukrainë) në një familje fisnike të kohës, më pas është zhvendosur në Carskoe Sjello (afër S. Peterburgut). Studimet e larta i filloi në Universitetin e Kievit për Drejtësi, por pas një viti vendosi të lërë universitetin e jurisprudencës për të vazhduar studimet e saj për Histori-Letërsi në Peterburg. “Gjersa aty studiohej historia e së drejtës dhe latinishtja isha e kënaqur, kur nisën lëndët e mirëfillta juridike, unë u ftoha me kurset” – shprehet Ana.
Takimi me poetin e ri Nikolay Gumilev, që më pas në 1910 do të bëhej bashkëshorti i saj, do ta motivonte Anën të shkruante edhe më shumë. Në moshën 17 vjeçare, pas publikimit të poezisë së saj në gazetën “Sirius” e Nikolay Gumilev, Ana do të njihej në rrethet artistike të S. Peterburgut, duke dhënë në mënyrë të rregullt lexime publike.
Në vitin 1910, bashkë me Osip Mandelshtamin dhe Sergey Gorodetsky, si kritikë dhe kundërrryme ndaj simbolizmit, krijojnë drejtimin letrar akmeizmin, paralel me të cilën zhvillohej futurizmi në Europë. Ky drejtim letrar do të shuhej dhe shkatërrohej më pas nga vrasjet, përndjekjet dhe përçmimet që do t’u bëheshin intelektualëve të kohës nga regjimi Bolshevik.
Edhe pse gjatë viteve që ajo i quajti “vitet vegjetariane” poezia e saj nuk u lejua të publikohej, Ana u mor intensivisht me përkthimin e veprave të Victor Hugos, Giacomo Leopardit, si dhe ju përkushtua veprave të Pushkinit dhe Dostojevskit.
Ana Ahmatova e ndikuar nga lëvizja akmeiste, u përpoq të stabilizonte parimet e poezisë së saj: qartësinë, thjeshtësinë dhe disiplinën. Në fjalimin e Seamus Heaney (poet irlandez) përgjatë dhënies së çmimit Nobel (viti 1995), tek ligjëron mbi arsyet përse duhet t’i besojmë poezisë, ai përmend një moment përgjatë regjimit stalinist dhe nevojës së njerëzve për t’u përshkruar nga poezia:
“Megjithatë është koha kur hyn një nevojë edhe më e thellë, kur ne duam që poezia të jetë jo vetëm e vlefshme për kënaqësitë, por edhe përplot mençuri dhe jo vetëm një variacion befasues mbi botën, porse një rikumbim i vetë botës tek ajo. Ne duam që befasia të jetë kalimtare si goditja e padurueshme që ripërtërin figurën në ekran televizori, apo shoku elektrik që rikthen ritmin e vet zemrës së shuar. Ne duam atë që dëshironin ato gra të vëna rresht në burgun e Leningradit, ndërsa prisnin aty fshikulluar prej acarit dhe duke mërmëritur fjalë frike e duke i bërë ballë regjimit të Stalinit, teksa i kërkonin poetes Ana Ahmatova në mund të përshkruhej e gjitha kjo, a mundej zemra e saj të barazohej me të gjitha këto. Dhe kjo ishte dëshira që po e përjetoja edhe unë në ato rrethana shumë më të ndryshme në Wicklow, ndërsa shkrova ato vargje… një nevojë për poezinë që ta meritojë përcaktimin…si një ligj, ‘rregull’ i vërtetë për një përplasje të realitetit të jashtëm dhe të ndjeshëm ndaj ligjësive të brendshme të qenies së poetit.
Ana, në librin e sjellë në shqip nga Aurel Plasari, shkruan mbi momentin e sipërpërmendur:
Në vend të parathënies
Në vitet e tmerrshme të “jezhovshniçës” pata kaluar
shtatëmbëdhjetë muaj duke mbajtur rradhën para
burgjeve të Leningradit. Një ditë, dikush pandehu se
më njohu. Atëherë një grua me buzë të mavijuara, që
ndodhej mbrapa meje dhe së cilës emri im nuk i
thoshte asgjë, doli nga ajo topitje që
na kaplonte rëndom të tërave dhe më pyeti në vesh
(atje nuk flitej veçse me të pëshpëritur):

  • Po këtë, a mund ta përshkruash?

Iu përgjigja:

  • Po, mundem.

Atëherë njëfarë buzëqeshje rrëshqiti mbi atë që pati qenë dikur fytyra e saj.

(1 prill 1957, Leningrad)
Poezi të tjera të poetes Ana Ahmatova, shkëputur nga i njëjti libër (përmbledhje me poezi, shqip Aurel Plasari, shtëpia botuese 55, viti 2009)
***
Ka ditë, disa ditë në pranverë,
Kur prehet nën dëborë një preri,
Kur drurët zhapëllijnë nëpër erën
Që vaktësi na bie dhe bryllti,
Kur trupi nga papesha është i habitur,
Kur nuk e di shtëpinë tek e ke,
Kur këngën që dikur të qe mërzitur
Ti e këndon me mall si t’ish e re.

Muza
Kur natën rri dhe pres atë të vijë,
Më ngjan se jeta asnjë dysh s’e vlen:
Rinia ç’është, lavdia, dashuria,
Para asaj me fyell në dorë që vjen?

Ja se ku hyn. Ngre velin përmbi ballë.
Me sytë –sytë m’i lëbyr ajo.
E pyes: “Ti ia diktove Dantes vallë
Faqet e Ferrit? Më përgjigjet: “Po”.
(1924)

Gusht 1940
Kur e varrosin një epokë
Për psalme e vaj më vend nuk ka:
E zbukurojnë atë përtokë
Gjembaçë dhe ferra të mëdha.
Varrmihësit, siç u ka hije,
Punojnë: çështja më nuk pret!
Dhe ç’heshtje, o Perëndi, që bie
Sa ndihet koha tek baret.
Por si kufomë që valët e dëlirin
Del me pranverën përsëri:
Veç nëna nuk e njeh të birin
Dhe nipi kthehet me angështi,
Dhe varen kryet nën një hënë
Që si lavjerrësi lëviz.

Ja, heshtje e tillë tani ka rënë
Përmbi të vdekurin Paris.
(1940)

Kuraja
E dimë se në çfarë peshojë është vënë
Dhe çfarë për t’u kryer ka sot.
E dimë se or’ e kurajës ka rënë
Dhe më asnjë gjë s’na tremb dot.
Të mbesim pa strehë nuk pyesim aspak,
Të biem nën plumb s’kemi frikë, –
Të mbrojmë ne ty, fjalë ruse, me gjak,
Ty fjalë madhështore unike.
(shkurt 1942)

***
Si të isha një bishëz e vrarë
Ju më varni tani në çengel,
Që të huajt, gjithë gaz e llahtarë,
Të më shohin ngado si model.
Se talenti i rrallë m’është bjerë
Thonë për mua fletushka të mëdha,
Se poete qeshë unë njëherë,
Por për mua trembëdhjetë ora ra.
(1949)

***
Ti me ngulm m’i kërkon poezitë,
Gjithsesi dhe pa to frymë merr…
Mos të mbettë në gjak asnjë pikë
Pa u nginjur prej tyre me vrer.

Djegim ne në një jetë iluzore
Ditët tona gjithë vesk e flori,
Por takimin në viset qiellore
Zjarr’i natës s’na thotë assesi.

Curg i ngrirë ç’po rrjedh tatëpjetë
Madhështia e jonë flak’ e zjarr,
Thua pamë në një bimesë të fshehtë
Emrat tanë e u drodhën llahtar.

S’gjen një ndarje më bosh, më të kotë,
Qysh në krye më mirë do të qe…
Dhe vërtet më të ndarë në këtë botë
Nuk ka pasur askënd se sa ne.
(1962)

Ndajeni këtë shkrim!

  • Post comments:0 Komente

Lini një përgjigje