Nën Ulërimën e Urisë
Alaa Alqaisi | Botuar më 22.07.2025 në revistën ARABLIT & ARABLIT QUARTERLY
Përkthyer nga Klodiana Millona dhe ribotuar për Nyje me autorizim të autores dhe redaksisë së revistës.
Teksti në versionin anglisht: Beneath the Howl of Hunger
Shumë më herët se uria të pushtojë trupin, ajo fillon të lëkundë strukturën e gjuhës — shuan qartësinë, shkatërron ritmin dhe lë pas mbetjet e brishta të mendimit. Çka nis si paragraf i rrjedhshëm, shpërbëhet në fragmente, derisa gjithçka që mbetet është dridhja e pavullnetshme e një mendjeje aq të uritur sa nuk mban dot më kuptimin. Ndaj, përpara se gjuha të më braktisë krejtësisht, po e shkruaj këtë – jo për t’u kuptuar se sa për të lënë gjurmë; për të lënë pas formën e një mendimi, përpara se të zhbëhet në heshtje.
Përpiqem të përhumbem me punë, të harroj, qoftë edhe për një çast, këtë dhimbje që mbështjell qytetin tonë të vogël dhe të rrethuar. Nuk është thjesht dhimbje shpirtërore apo vajtim – ndonëse ka me bollëk nga të dyja – por një uri e vërtetë, e pamëshirshme, që të gërryen nga brenda, që nxjerr krye me një ulërimë të ulët e të pandërprerë, që dridhet në trup si një rrahje e dytë zemre. Më ngjitet pas brinjëve si një mallkim i pëshpëritur aq shumë sa nuk zhbëhet dot më. Me gjithë përpjekjet e mia për ta hequr mendjen – duke palosur të njëjtën këmishë për të disatën herë, duke përkthyer një varg të njohur, duke trazuar kripën në ujë të valuar, a thua se ajo do të mundte të ndryshonte diçka — uria rikthehet sërish, me një autoritet të heshtur, si tymi që ngjitet nga çarje të padukshme në dysheme. Gërmat në ekranin tim mjegullohen. Fjalët që dikur i përdorja me lehtësi tani më rrëshqasin nga duart, më ikin, a thua se edhe ato duan të arratisen nga ky vend. Çohem për t’u falur, por sapo ngrihem, një marramendje e fortë më pushton, papritur, duke më shtrënguar në fyt. Këmbët më dridhen, dhe pyes veten nëse jam zhbërë deri në pikën sa të mos mund të qëndroj më përpara Zotit.
Uria krijon gjuhën e vet — të heshtur dhe gërryese. Ajo nuk vjen me zhurmë apo dramë, por depërton ngadalë në trup e mendje, derisa i zbut, i përkul dhe i sfilit të dyja. Shtrihet si pluhur: mbi mendimet, mbi kujtimet, mbi guaskën e hollë të lëkurës. Xhorxh Oruell, fjalët e të cilit dikur dukeshin si nga një kohë dhe vend tjetër, tani i flasin drejtpërdrejt marramendjes pas syve të mi: “Uria e redukton njeriun në një qenie pa shtyllë kurrizore, pa tru… sikur të ishe kthyer në një kandil deti.” Kjo metaforë, dikur groteske dhe abstrakte, tani ndjehet e saktë. Kjo jam unë: pa strukturë, si pula pa kokë, e paaftë për ta ankoruar mendimin në qëllim. Zgjatem për një ide, por ajo shpërbëhet përpara se ta kap, duke lënë vetëm një hije të zbehtë të asaj që dikur gëzonte qartësi.
Por ndryshe nga mitet, ky nuk ka moral, as katarsis. Nuk ka fund të tmerrit, as zbehje drejt errësirës. Fëmijët këtu vazhdojnë të plaken pa u rritur kurrë. Të moshuarit flasin për bukën ashtu siç të tjerët flasin për të dashurit e humbur. Dhe diku, gjithmonë, ka një audiencë që pyet si përfundon kjo histori. Por për ne që e jetojmë, nuk ka fund – vetëm tërheqje e ngadaltë e çdo mundësie, me çdo ditë të re të heshtjes.
Ka momente kur Gaza nuk ngjan më me një qytet, por me mbetjen e një makthi që i përkiste dikujt tjetër – një spektatori të largët që e ëndërroi dhe pastaj harroi të zgjohej. Nuk ndjehet më si pjesë e botës, jo në mënyrën si qytetet lidhen me lumenjtë, kombet apo kohën. Ndjehet sikur jemi thurur në një skenar paralel, në një mit që riluhet vazhdimisht për kënaqësinë e atyre që shohin pa pasoja. Por ndryshe nga mitet, ky nuk ka moral, as katarsis. Nuk ka fund të tmerrit, as zbehje drejt errësirës. Fëmijët këtu vazhdojnë të plaken pa u rritur kurrë. Të moshuarit flasin për bukën ashtu siç të tjerët flasin për të dashurit e humbur. Dhe diku, gjithmonë, ka një audiencë që pyet si përfundon kjo histori. Por për ne që e jetojmë, nuk ka fund – vetëm tërheqje e ngadaltë e çdo mundësie, me çdo ditë të re të heshtjes.
Rrethimi rëndon edhe mbi vetë gjuhën. Edhe fjalitë e mia vuajnë nën peshën e tij. Sintaksa përkulet nga trysnia e stomakut bosh. Gramatika nuk e përballon dot dëshpërimin. Ulem përpara tastierës dhe përpiqem të thërras fjalët që dikur më vinin natyrshëm, por ato shpërndahen në mes, si zogj të trembur që harrojnë si fluturohet. Nuk është çështje harrese, por erozioni – një shpërbërje e vazhdueshme e gjithçkaje që besoja se më përkiste. E megjithatë, vazhdoj. Flas. Shkruaj. Sepse heshtja do të ishte një formë më e thellë dorëzimi. Dëshmia, sado e thyer dhe e pasigurt, është e vetmja gjë që ende mund të ofroj. Ta kyçësh brenda do të thotë ta lësh urinë të përpijë edhe vetë zërin që e emërton atë.
Të jetosh në Gaza sot do të thotë të ndjekësh një koreografi të mungesës. Nuk ecim; pluskojmë. Nuk hamë; kërkojmë. Nuk flemë; rrimë zgjuar, me veshët gati për tingullin që do na bëjë të vrapojmë. Mbijetesa është një ritual përshtatjeje në një botë që nuk ofron asgjë. E megjithatë, mes këtyre rutinave të thyera, ende has momente që më kujtojnë njerëzimin tonë kokëfortë. Një grua ndan gjysmën e fundit të bukës me fqinjën e saj. Një fëmijë vizaton lule të ndritshme mbi një mur të nxirë nga flakët dhe bloza. Një gjyshe reciton El-Fatiha mbi ujin që vlon, edhe pse e di se nuk ka çfarë t’i shtojë. Këto gjeste nuk janë iluzione. Janë akte rezistence. Në një vend ku institucionet dhe sistemet janë shembur, është gjesti njerëzor – i dhënë lirshëm – që ruan të shenjtën.
Kam kuptuar se kujtesa, gjithashtu, është një formë sfidimi. Ta emërtosh dhimbjen tënde, ta regjistrosh me besnikëri, do të thotë të refuzosh fshirjen. Nuk kërkoj mëshirë. Mëshira rrafshon. Ajo e kthen Gazën në një objekt, në një tregim paralajmërues, në një titull lajmi që përsëritet aq shpesh sa nuk prek më askënd. Ajo që kërkoj – ajo që insistoj – është kujtesa. Jo vetëm e urisë, por e mendjeve që ajo ka mjegulluar, e duarve që dridhen mbi një filxhan çaji të fundit, e syve që skanojnë qiellin jo për yje, por për shenja zjarri.
Uria zbulon të vërteta që askush s’i lyp. Ajo zhvesh çdo iluzion ngushëllues dhe tregon çfarë mbetet kur nuk ke më asgjë për të humbur. Kam mësuar se dinjiteti nuk është pronë, por praktikë – ai lind nga mënyra se si duron, jo nga ajo çka zotëron. Kam kuptuar se kujtesa, gjithashtu, është një formë sfidimi. Ta emërtosh dhimbjen tënde, ta regjistrosh me besnikëri, do të thotë të refuzosh fshirjen. Nuk kërkoj mëshirë. Mëshira rrafshon. Ajo e kthen Gazën në një objekt, në një tregim paralajmërues, në një titull lajmi që përsëritet aq shpesh sa nuk prek më askënd. Ajo që kërkoj – ajo që insistoj – është kujtesa. Jo vetëm e urisë, por e mendjeve që ajo ka mjegulluar, e duarve që dridhen mbi filxhanin e fundit të çajit, e syve që skanojnë qiellin jo për yje, por për shenja zjarri.
Metaforat këtu janë thyer. Edhe bukuria, në këtë vend, vjen me një plagë. Por prapë, pema e qiparisit në rrugicën tonë lulëzon, me një të kuqe kryelartë. Prapë, një vajzë murmurit një melodi ndërsa kërcen mbi pellgje hiri. Prapë, unë shkruaj. Sepse diku në këtë shkatërrim, kuptimi mbijeton. Jo kuptimi si shpjegim – nuk ka arsyetim për këtë – por kuptimi si dëshmi, si prani, si refuzim për të qenë i harruar. Ne ishim këtu. Ne deshëm, ne vajtuam, ne menduam. Ne ndërtuam gjuhë nga rrënojat, gdhendëm histori nga hiri dhe u kapëm fort pas kujtesës, edhe kur ajo na rrëshqiste ndër duar si uji.
Dhe kur bota më në fund të kthejë faqen – nëse ndonjëherë e bën – të mos thuhet se Gaza ishte në heshtje. Të mos mendohet se u zhdukëm pa folur. Ne folëm me gojën plot pluhur. Kënduam, edhe me dhëmbë të thyer. U lutëm me gjunjë të krisur. Edhe nëse bota e ktheu kokën mënjanë, le të mbahet mend kjo: ne ia vumë emrin urisë. E mbajtëm. E duruam. Le të mbetet kjo e gjallë.
Alaa Alqaisi është përkthyese, shkrimtare dhe hulumtuese palestineze nga Gaza, e apasionuar pas letërsisë, gjuhës dhe fuqisë së rrëfimit për të ndërtuar ura mes kulturave dhe për të dëshmuar realitetin e përjetuar.
ArabLit, ArabLit Quarterly, and ALQ Books janë një kolektiv që merret kryesisht me krijimin e websiteve, revistave dhe një serie librash të fokusuar në literaturën arabe dhe autorët arab të përkthyer.