Çfarë është një fushë transhendentale?¹ Ajo mund të dallojë nga përvoja ngase nuk i referohet një objekti ose nuk i përket një subjekti (përfytyrimit empirik). Për pasojë, ajo duket si një rrjedhë e kulluar e ndërgjegjes a-subjektive, një ndërgjegje para-refleksive dhe pavetore, një vazhdë cilësore e ndërgjegjes pa një vete. Mund të duket çudi që transhendentali të përkufizohet nga të dhëna kaq të menjëhershme: ne do të flasim për një empirizëm transhendental në përkundër gjithçkaje që përbën botën e subjektit dhe të objektit. Ka diçka të egër dhe të fuqishme në këtë empirizëm transhendental që, natyrisht, nuk është elementi i ndijimit (empirizmi i thjeshtë), sepse ndijimi është vetëm një ndërprerje brenda rrjedhës së ndërgjegjes absolute. Përkundrazi, sado afër të jenë dy ndijime, ajo – ndërgjegjja absolute e empirizmit transhendental – është kalimi nga njëra te tjetra si mbërje, si rritje ose zvogëlim i fuqisë (sasi virtuale). A mos duhet ne ta përkufizojmë fushën transhendentale me një ndërgjegje të kulluar të menjëhershme, pa objekt apo vete, si një lëvizje që nuk fillon dhe as përfundon? (Edhe konceptimi i Spinozës për këtë kalim ose sasi të fuqisë ende i bën apel ndërgjegjes.)

Por lidhja e fushës transhendentale me ndërgjegjen është vetëm konceptuale. Ndërgjegjja bëhet fakt vetëm kur një subjekt prodhohet në të njëjtën kohë me objektin e tij, të dyja duke qenë jashtë fushës dhe duke u shfaqur si “transhendentë”. Kësisoj, për aq sa ndërgjegjja përshkon fushën transhendentale me një shpejtësi të pafund, e shpërndarë kudo, asgjë nuk është në gjendje ta zbulojë atë.² Ajo shprehet, në fakt, vetëm kur reflektohet mbi një subjekt që e referon atë në objekte. Prandaj, fusha transhendentale nuk mund të përkufizohet nga ndërgjegjja që është e bashkështrirë me të, por e tërhequr nga çdo zbulesë.

Transhendenti nuk është transhendentali. Sikur të mos ishte për ndërgjegjen, fusha transhendentale do të përkufizohej si plan i kulluar imanence, sepse ajo i shpëton çdo transhendence të subjektit dhe të objektit.³ Imanenca absolute është në vetvete: nuk është në diçka, e diçkaje; nuk varet nga një objekt dhe nuk i përket një subjekti. Te Spinoza, imanenca nuk është imanencë e substancës; përkundrazi, substanca dhe modalitetet janë të imanencës. Kur subjekti dhe objekti, që bien jashtë planit të imanencës, merren si një subjekt universal ose si çdo objekt të cilit i atribuohet imanenca, transhendentali çnatyrohet tërësisht, sepse atëherë thjesht e dyfishon empiriken (si me Kantin) dhe imanenca deformohet, e që gjendet kësisoj e mbajtur brenda transhendentit. Imanenca nuk është në raport me Diçka si unitet i epërm ndaj të gjitha gjërave ose në raport me një Subjekt si akt që kryen sintezën e gjërave: vetëm kur imanenca nuk është më imanencë e diçkaje tjetër përpos vetes, mund të flasim për plan të imanencës. Ashtu si fusha transhendentale nuk përkufizohet nga ndërgjegjja, as plani i imanencës nuk mund të përkufizohet nga një Subjekt apo Objekt që do ishte i aftë ta përmbajë atë.

Do të themi për imanencën e kulluar se është NJË JETË dhe asgjë tjetër. Nuk është imanencë ndaj apo e jetës, por imanenca që nuk është në asgjë është vetë një jetë. Një jetë është imanenca e imanencës, imanencë absolute: është fuqi, hare e plotë. Pikërisht në atë masë që Johann Fichte lë pas aporitë e subjektit dhe objektit, në filozofinë e tij të fundit ai e paraqet fushën transhendentale si një jetë, që nuk varet më nga një Qenie apo që i nënshtrohet një Akti: është një ndërgjegje absolute e menjëhershme, aktiviteti i së cilës nuk i referohet më një qenieje, por që pareshtur parashtrohet në një jetë.⁴ Fusha transhendentale atëherë bëhet një plan i mirëfilltë i imanencës që e risjell spinozizmin në më të thellinë operacion filozofik. A nuk kaloi edhe Maine de Biran përmes diçkaje të ngjashme në “filozofinë e tij të fundit” (atë që ishte tepër i lodhur për ta mbaruar më së miri) kur zbuloi, nën transhendencën e përpjekjes, një jetë absolutisht imanente? Fusha transhendentale përkufizohet nga një plan i imanencës – dhe plani i imanencës nga një jetë.

Çfarë është imanenca? një jetë… Askush nuk e ka përshkruar ç’është një jetë më mirë se Çarls Dikens, nëse e marrim artikullin e pashquar, të pacaktuar (nëse e marrim artikullin e pacaktuar) si tregues të transhendentalit. Një njeri i pavlerë, një mashtrues, i përçmuar nga të gjithë, gjendet duke dhënë shpirt – papritmas, ata që kujdesen për të shfaqin një zell, respekt, madje edhe dashuri për çdo shenjë jete të tij në prag të vdekjes. Të gjithë nxitojnë për ta shpëtuar, deri në atë pikë saqë, në komën e tij më të thellë, ky njeri i lig ndjen diçka të butë dhe të ëmbël që depërton në të. Por, për sa që ai rikthehet në jetë, shpëtimtarët e tij ftohen dhe ai bëhet përsëri i lig dhe i vrazhdë. Midis jetës dhe vdekjes së tij, ka një moment që nuk është gjë tjetër përpos i një jete që luan me vdekjen.⁵ Jeta e individit i hap vend një jete pavetore dhe megjithatë singulare, që shpengon një ngjarje të kulluar të lirë nga aksidentet e jetës së brendshme dhe të jashtme, domethënë, nga subjektiviteti dhe objektiviteti i asaj që ndodh: një “Homo tantum” me të cilin e gjithë bota ka dhembshuri dhe që arrin një lloj lumturie. Është një haecitet, një kjo-shmëri jo më e individuimit, por e singularizimit: një jetë imanence e kulluar, neutrale, përtej së mirës dhe së keqes, sepse ishte vetëm subjekti që e mishëronte atë në mesin e gjërave që e bënin të mirë ose të keqe. Jeta e një individualiteti të tillë venitet në favor të jetës singulare imanente të një njeriu që nuk ka më një emër, megjithëse nuk mund të ngatërrohet me asnjë tjetër. Esencë singulare, një jetë…

Por nuk duhet ta kufizojmë jetën në momentin singular kur jeta individuale përballet me vdekjen universale. Një jetë është kudo, në të gjitha momentet që një subjekt i dhënë i gjallë kalon, çaste që maten nga objekte të caktuara të jetuara: një jetë imanente që mbart me vete ngjarjet ose singularitetet që veçse aktualizohen në subjekte dhe objekte. Kjo jetë e pacaktuar nuk ka nga ana e saj momente, sado afër të jenë njëra me tjetrën, por vetëm ndër-kohë, ndërçaste. S’bëhet fjalë këtu për diç që vjen e shkon, por çka paraqet të pamatën e një kohe të zbrazët ku shihet ngjarja në ardhje e sipër dhe që sakaq ka ndodhur, në absolutin e një ndërgjegjeje të menjëhershme. Në romanet e tij, Aleksandër Lernet-Holenia e vendos ngjarjen në një kohë të ndërmjetme që mund të përpijë ushtri të tëra. Singularitetet dhe ngjarjet që përbëjnë një jetë bashkëjetojnë me aksidentet e jetës që përkojnë me të, por ato nuk janë as të grumbulluara dhe as të ndara në të njëjtën mënyrë. Ato ndërlidhen me njëra-tjetrën në një mënyrë krejt të ndryshme nga se si lidhen individët. Madje duket se një jetë singulare mund të bëjë pa asnjë individualitet, pa asnjë shoqërues tjetër që e individualizon atë. Për shembull, fëmijët shumë të vegjël, të gjithë ngjajnë me njëri-tjetrin dhe nuk kanë pothuajse asnjë individualitet, por ata kanë singularitete: një buzëqeshje, një gjest, një ngërdheshje, ngjarje këto që nuk janë karakteristika subjektive. Fëmijët e vegjël, përmes gjithë vuajtjeve dhe dobësive të tyre, përshkohen nga një jetë imanente që është fuqi e kulluar dhe madje lumturi. Aspektet e pashquara në një jetë humbasin gjithë papërcaktimin e tyre në masën që ato mbushin një plan imanence ose, çka është e njëjta gjë, në masën që ato janë përbërës themeltarë të elementeve të një fushe transhendentale (jeta individuale, nga ana tjetër, mbetet e pandashme nga përcaktimet empirike). E pashquara si e tillë është shenjë jo e një paqartësie empirike, por e një përcaktimi nga imanenca ose një përcaktueshmëri transhendentale. Nyja e pashquar është papërcaktim i personit vetëm sepse është përcaktimi i singulares. Njëshi nuk është transhedenti që do mund të përmbajë imanencën, por imanenca e përmbajtur brenda një fushe transhendentale. Njëshi është gjithmonë tregues i një shumëfishësie: një ngjarje, një singularitet, një jetë… Megjithëse gjithmonë është e mundur të thirret një transhendencë që bie jashtë planit të imanencës, ose që i atribuon imanencë vetes, çdo transhendencë themelohet vetëm në rrjedhën e ndërgjegjes imanente që i përket këtij plani.⁶ Transhendenca është gjithmonë produkt i imanencës.

Një jetë përmban vetëm virtualë. Ajo përbëhet nga virtualitete, ngjarje, singularitete. Ajo që quajmë virtuale nuk është diçka që i mungon realiteti, por diçka që angazhohet në një proces aktualizimi duke ndjekur planin që i jep asaj realitetin e saj të posaçëm (duke ndjekur planin që i jep realitetin e saj të posaçëm). Ngjarja imanente aktualizohet në një gjendje gjërash dhe të jetuarash që e bëjnë atë të ndodhë. Plani i imanencës nga ana e vet aktualizohet në një objekt dhe një subjekt të cilëve u atribuohet. Por, sado të pandashëm të jenë një objekt dhe një subjekt nga aktualizimi i tyre, vetë plani i imanencës është virtual, për aq sa ngjarjet që e popullojnë atë janë virtualitete. Ngjarjet ose singularitetet i japin planit gjithë virtualitetin e tyre, ashtu siç plani i imanencës u jep ngjarjeve virtuale realitetin e tyre të plotë. Ngjarjes, e konsideruar si e pa-aktualizuar (e pashquar), nuk i mungon asgjë. Mjafton ta vësh atë në lidhje me elementet shoqëruese të saj: një fushë transhendentale, një plan imanence, një jetë, singularitete. Një plagë mishërohet ose aktualizohet në një gjendje gjërash ose jete; por vetë ajo është një virtualitet i kulluar në planin e imanencës që na shpie në një jetë. Plaga ime ekzistonte para meje: jo një transhendencë e plagës si aktualitet më i lartë, por imanenca e saj si virtualitet gjithmonë brenda një mjedisi (plani ose fushe)⁷. Ka një dallim të madh midis virtualiteteve që shquajnë imanencën e fushës transhendentale dhe formave të mundshme që i aktualizojnë dhe i transformojnë ato në diçka transhendente.